Architectuur Amsterdam

Tegen het begin van de eeuw, in 1591, was de stad door uitgraven en aanplempen al uitgebreid met de eilanden Uilenburg, Marken (Valkenburg) en Rapenburg, de zogenaamde  Tweede Vergroting. Het werd een industrieterrein, bestemd voor houtopslag, scheepswerven en ankersmederijen. De scheepsbouw was afkomstig van de Lastage, de Nieuwmarktbuurt, die een woonwijk was geworden.

 

1611 Derde uitleg.

Maar de Tweede Uitleg was veel te bescheiden voor de massa nieuwkomers en de snel groeiende vloot. Amsterdam was ook steeds moeilijker te verdedigen door ‘buiten timmeren’. De stad vroeg en kreeg toestemming van de Staten van Holland voor een nieuwe fortificatie rondom de stad, 1 mijl buiten de bestaande omwalling. Binnen deze vesting werden grachten en straten aangelegd. De grachten waren nodig voor de afwatering in het moerassige Amsterdam en voor het vervoer van goederen: de nieuwe huizen dienden oorspronkelijk tevens als pakhuizen. Basis voor de nieuwe uitleg was een plan van stadstimmerman Hendrick Jacobsz Staets voor 3 gordelgrachten en een buitensingelgracht met bolwerken. De gordelgrachten waren Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht. Meest opmerkelijk van het plan was de beroemd geworden regelmatige vorm. Helaas zijn archieven over de besluitvorming grotendeels verloren gegaan. Maar de Derde Uitleg maakte destijds al zeer veel indruk.

 

De grachtengordel werd in twee etappes aangelegd. In deze derde uitleg werd het deel tot de Leidsegracht uitgevoerd.Hierbij inbegrepen waren de Jordaan en de Westelijke Eilanden. De Jordaan als een smalle strook tussen Prinsengracht en Buitensingelgracht bestemd voor arbeiders en ambachtslieden. De Westelijke Eilanden waren bestemd voor het bedrijfsleven, met slechts een paar woonblokken. Deze eilanden hebben de vorm van drie regelmatige rechthoeken.

 

Bij de Vierde Uitleg werd een halve eeuw later het plan Staets voltooid. Het havenfront nam toe tot een 4 km lange strook. De drie hoofdgrachten werden doorgetrokken tot de Amstel. Er kwam een Buitensingelgracht met bolwerken. De uitbreiding was zo groot, dat de stad pas na 200 jaar behoefte kreeg aan verdere uitbreiding.