Architectuur Amsterdam

Amsterdamse pleinen biedt een overzicht en een eerste kennismaking met de driehonderd pleinen van Amsterdam. Dat is op zich al aardig, want de gangbare opvatting luidt: 'Amsterdam heeft geen pleinen'. Een van vele misverstanden over de stad dus, en het wordt meteen rechtgezet. Het boek geeft je met vele foto's van fotograaf Jeroen Musch zelfs het gevoel dat Amsterdam een en al plein is. Het zet het Amsterdamse plein ook letterlijk op de kaart: het bevat een plattegrond van de stad en detailkaarten waarop  je in een oogopslag ziet waar al die pleinen te vinden zijn. Samen met het pleinenregister krijg je zo een compleet overzicht waarmee je je eigen buurt kunt verkennen of elders in de stad op stap gaan.

Amsterdamse pleinen is duidelijk bestemd voor een breed publiek. De foto's laten zien welke belangrijke rol open ruimtes in de stad vervullen. Vroeger vooral als marktplaats - Dam, Rembrandtplein - of als overstapplaats bij de stadspoorten - Nieuwmarkt, Leidseplein, Muntplein. Nu voor de moderne citymarketing en het 'cappucinoverlangen': jonge stedelingen hechten grote waarde aan buitenruimte om te elkaar te ontmoeten, te picknicken,te lezen en in de zon te zitten. Amsterdam heeft een terrassen- en parkcultuur gekregen.

Je kunt de tekst - zo'n 60 van de ruim 200 pagina's - het beste karakteriseren als een wandeling met de auteurs, Bob Witkamp en Hilde de Haan, langs een aantal stads- en buurtpleinen. Het boek begint natuurlijk op de Dam, het oudste plein van de stad en epicentrum van het toenmalig stedelijk leven. Een klassiek plein, alles kwam er samen: markten, de beurs, het stadhuis, een kerk, de waag. Iedere dag een lawaaierige drukte. We komen op de fraaie pleinen uit de Amsterdamse School-traditie, zoals de Zaanhof in de Spaarndammerbuurt, en langs Plein 40-45, een van die onnadrukkelijke maar herlevende pleinvlaktes in de Westelijke Tuinsteden. Dan zijn er de verborgen pleinen, zoals het Zonneplein in Amsterdam-Noord - wie kent het?  En natuurlijk zijn er de bekende pleinen aan de Oude Zijde: Nieuwmarkt en Oudekerksplein.

Bij al die stadpleinen weten Witkamp en De Haan het nodige te vertellen over de geschiedenis en stedenbouwkundige opzet. Amsterdam, zeggen ze eerlijkheidshalve, is geen natuurtalent voor het scheppen van indrukwekkende pleinen, al zitten er juweeltjes bij. Maar de aandacht voor pleinen in de vernieuwde Bijlmermeer en op de Zuidas, en ook in de opgeknapte wijken in de negentiende eeuwse gordel, laten zien dat de stedenbouwkundigen  van nu het belang van goede openbare ruimte op waarde schatten.

Echt diepgaand wordt het op deze virtuele 'wandeling' eigenlijk nergens en soms wordt het verhaal wel erg gemoedelijk met tante Betje-redeneringen. 'Alles wat leeft verandert nu eenmaal - en als pleinen één ding laten zien, dan is het wel dat Amsterdam leeft. En alles wat leeft, kan natuurlijk ook sterven. Dat veel pleinen telkens opnieuw worden ingericht en aangekleed, komt voort uit even zovele pogingen om de stad te laten voortbestaan.'

Maar ach, voor zo'n 'inleiding' in de Amsterdamse pleinen is dat allemaal niet erg. Je komt veel te weten: wat volgens Amsterdammers de mooiste pleinen van de stad zijn, waar de 'geheime pleinen' zich verschuilen, hoe een plein de geschiedenis van de stad weerspiegelt, en noem maar op. In het voorbijgaan zie je hoe je naar pleinen kunt kijken en je doet begrippen en achtergrond op waarmee je begrijpt waarom een plein er uitziet of aanvoelt, zoals het doet. Fotograaf Jeroen Musch is waarschijnlijk ook de enige die van die hopeloze vlakte achter het Stedelijk Museum een mooi Museumplein weet te maken. En wat we op deze site erg belangrijk vinden: met de overzichtskaart kun je zelf op zoek naar al die onbekende plekken in de stad. In de woorden van onze eigen tante Betje: één kaart zegt meer dan honderd wijzen kunnen vertellen.

Amsterdamse Pleinen
Fotograaf: Jeroen Musch
Auteurs: Bob Witman en Hilde de Haan
206 blz. met vele illustraties in kleur.
ISBN 978-90-78088-43-1, NUR 648
Prijs: € 25,00
Uitgeverij Valiz, Amsterdam, 2010.