Architectuur Amsterdam

CASA Architecten heeft met de renovatie van Grubbehoeve, een grote flat in het zogeheten Bijlmermuseum, de Zuidoost Architectuurprijs 2009 van de vakjury gewonnen. Opmerkelijk: CASA liet daarmee vier andere kandidaten, alle met pronte nieuwbouw, achter zich (verderop meer daarover). Maarten Kloos, directeur van het Amsterdamse architectuurcentrum ARCAM, prijst de doordachte wijze waarmee het aangepaste ontwerp van Grubbehoeve met eigenlijk eenvoudige middelen gemaakt is. 'Dat is vakmanschap.' Ook voor de publieksprijs eindigde CASA Architecten hoog, maar het moest het Bijlmer Parktheater van Paul de Ruyter net voor laten gaan.

Aan de hoofdvorm van het gebouw, een echte Bijlmer honingraatflat, is weinig veranderd, maar op onderdelen zijn belangrijke wijzigingen aangebracht. Zo zijn de plint (begane grond) van het gebouw en de eerste verdieping vernieuwd en ingevuld met woningen en werkruimten. Vroeger was op de begane grond een blinde muur, waarachter zich een duister gangenstelsel met fietshokken en bergruimten van de appartementen bevond. Daardoor was rechtstreeks toezicht op de omgeving beperkt, met alle gevolgen voor de sociale veiligheid. Er zijn nu collectieve 'fietsgarages' in de flat zelf. De liften en trappenhuizen, vroeger nogal verborgen ruimten waar je verrassende zaken tegenkwam, zijn met veel glas en een open layout transparant geworden. Grubbehoeve staat nu op een andere, veel opener manier in zijn omgeving dan voorheen. Van binnen heb je zicht op wat er buiten gebeurt, en buiten voel je dat je mensen om je heen hebt. Daarmee heeft de transformatie van de plint het gebouw streetwise gemaakt, wat beter in deze tijd past. Op de website van Casa Architecten is een mooie fotovergelijking te zien van Grubbehoeve voor en na de transformatie. De helft van de appartementen van Grubbehoeve is nu te koop, de andere helft is omgezet in sociale huur.

Monumentale architectuur
De renovatie van Grubbehoeve is onderdeel van de vernieuwing van de Bijlmermeer, een oorspronkelijk negentig procent uit hoogbouw bestaande wijk uit de jaren zestig en zeventig. Vijftig procent van die hoogbouw werd gesloopt. Daarvoor in de plaats kwamen laagbouw en middelhoogbouw in hedendaagse 'traditionele' wijken, dat wil zeggen kleinschaliger en zonder de omvangrijke groenzones die zich aan toezicht onttrekken en vaak onveilig aanvoelen. Maar in een deel van de Bijlmer rond metrostation Ganzehoef werd de hoogbouw juist gespaard onder de naam Bijlmermuseum - een blijk van de belangrijke plaats van de Bijlmermeer in de architectuurgeschiedenis van Amsterdam. De flats, waaronder Grubbehoeve werden opgeknapt en aan deze tijd aangepast en de omgeving werd sociaal veilig gemaakt. Het Bijlmer Museum ziet er nu bijzonder en vrolijk uit. En naarmate de tijd verstrijkt en de ontwerpmodes veranderen, zie je  steeds beter dat het hier echt een monumentale buurt is.

Vergetelheid
Maar het blijft opmerkelijk: een gerenoveerd gebouw dat relatief ongewijzigd gebleven is, sleept de Zuidoost Architectuurprijs in wacht. Vóór kandidaten die zich makkelijker als prijswinnaar laten aanwijzen: nieuwbouw in hedendaagse vormgeving - Fénice, het Bijlmer Theater, het HES-complex en Mi Akomo di Color en Nieuw Kempering waren de andere gekandideerden. De vakjury wijst erop dat naast ambitieuze nieuwbouw ook de klassieke oudbouw kenmerkend is voor de huidige Bijlmermeer. Ze lijken daarmee een statement te maken naar politici en andere beleidsmakers in een tijd waarin naoorlogs erfgoed het risico loopt voorgoed naar de vergetelheid gesloopt te worden.

Casa Architecten heeft in Amsterdam een groot aantal renovaties uitgevoerd. Zo werd het voormalige Koetshuis van het Amstelhotel verbouwd tot een modern appartementencomplex en zijn bouwblokken in de Mercatorpleinbuurt en aan de Marnixstraat gerenoveerd. In het Oostelijk Havengebied werd het voormalige kantoorgebouw van de Samenwerkende Havenbedrijven (SHB) getransformeerd tot atelierwoningen.