Vernieuwing Centraal Station en Stationseiland

Amsterdam en NS/ProRail hebben hun nieuwe plannen voor de restauratie van het Centraal Station en de herinrichting het stationseiland bekend gemaakt. Als alles klaar is, wordt het een stuk makkelijker om vanuit de stad te voet of met de fiets bij het IJ te komen. De monumentale stationshal krijgt zijn voorname aanzien terug, het Stationsplein wordt een plezierig voetgangersgebied, en het Oosterdok wordt verbreed, zodat je op het Stationseiland weer een eilandgevoel krijgt, dat is de bedoeling. Bij dat alles blijft het Centraal Station het gigantische verkeersknooppunt dat het nu is, maar veel overzichtelijker, de verschillende verkeersstromen rijden elkaar niet langer in de wielen.

Het grote probleem van de huidige situatie: in het rond het Centraal Station is een ware verkeerskluwen ontstaan, waar alles door elkaar loopt. Aan de voorkant bevinden zich een busstation, de perrons van tien tramlijnen, de metrouitgang en een fietspad, waartussen voetgangers vanaf Damrak en de straten aan weerszijden zich een weg moeten banen. Samen met bezoekers van de Tourist Information, het NoordZuidHollands Koffiehuis en de winkelkiosken aan de westzijde van het Stationsplein.

Vernieuwing Centraal Station aan de IJzijde

Verkeer
Eenmaal in het station moet je je door overvolle tunnels wurmen waar treinreizigers en passanten van en naar de IJveren zich mengen met de bezoekers van de winkeltjes in de passages. Aan de achterzijde van het station steek je vervolgens een weg met druk autoverkeer over om bij het veer naar Amsterdam-Noord of de draagvleugelboot naar IJmuiden te komen. Met de komst van de hogesnelheid treinen (HSL) en de Noord/Zuidlijn wordt het alleen maar drukker. Er wordt een groei van 250.000 tot 300.000 dagelijkse in- en uitstappers verwacht. Daarbij zal een gepland winkel- en horecaplein aan het IJ zijn eigen bezoekers trekken.

Het plan van NS/ProRail en de gemeente mikt op het ontwarren van die verkeerskluwen. De diverse functies van het Centraal Station worden zoveel mogelijk in aparte zones ondergebracht, zodat je de verschillende bezoekerstromen uit elkaar kunt halen. Allereerst worden treinreizigers binnen het station gescheiden van passanten van en naar het IJ. Daarvoor worden tussen de huidige middentunnel en de tunnels aan de oost- en westkant twee nieuwe passages dwars door het station gemaakt. In die passages is ruimte voor winkels.
De treinreizigers gaan via de huidige tunnels, voorzien van tourniquettes voor de OV-chipkaart, naar de perrons. De verbouwing van de middentunnel start eind 2010. Voor fietsers, die nu nog helemaal moeten omrijden om bij het IJ te komen, komt er direct langs de westvleugel van het station een extra voetgangers- en fietstunnel. Wie bij het Centraal Station moet zijn kan zijn fiets stallen in drie nieuwe fietsstallingen voor in totaal 10.000 fietsen.

Wandelpromenade met IJhal

IJhal
Het busstation verdwijnt van het stationsplein en verhuist naar de achterkant van het station, naar een bovenverdieping van de nieuwe IJhal die daar aangebouwd wordt (bouwstart 2012). De bussen krijgen hier een eigen platform, op dezelfde hoogte als de treinperrons, zodat je direct op de trein kunt overstappen. De begane grond wordt een voetgangersgebied met grotere winkels en horeca - de NS wil van het Centraal Station een echte verblijfsruimte maken, waar je kunt shoppen en ontspannen. De IJhal krijgt een moderne, 365 meter lange overkapping die zich uitstrekt tot aan het IJ. Zo ontstaat een overdekte wandelpromenade langs het IJ, die doorloopt naar de nieuw ontwikkelde gebieden op het Westerdokseiland en het Oostelijk Havengebied. De drukke weg met auto's, nu een fikse barrière om bij het IJ te komen, verdwijnt geheel in een tunnel onder het IJhalplein.

Stationsplein en Prins Hendrikkade
Ook de taxistandplaats verhuist naar de IJhal achter het CS. Het Stationseiland is er dan alleen nog voor de voetgangers en de tramhaltes, die nu meer ruimte krijgen. Het Oosterdok wordt verbreed. Daardoor kunnen de rondvaartboten er makkelijker manoeuvreren. En door het verbrede water ga je het Stationseiland ook meer als een echt eiland ervaren, het eilandgevoel.
Dan de Prins Hendrikkade. Ter hoogte van het oostelijke spoorviaduct komt een nieuwe brug die het autoverkeer naar de achterzijde van het Centraal Station brengt, waar het in de tunnel onder de IJhal verdwijnt en aan de westkant weer opduikt. Zo wordt de Prins Hendrikkade een autoluw gebied en verdwijnt ook bij de oversteek naar het Damrak een barrière voor voetgangers.

De Cuypershal
Tenslotte het Centraal Station zelf, een monument van de eerste orde, in de jaren '80 van de negentiende eeuw ontworpen door P.C. (Pierre) Cuypers. Het is in de loop der jaren talloze malen verbouwd heeft momenteel vanwege de aanleg van de Noord/Zuidlijn een provisorische inrichting. De architecten Kees Tak en Jan Benthem willen met hun restauratieplan de grandeur van de grote vertrekhal terugbrengen. Omdat te bewerkstelligen worden in de Cuypershal de kantoorruimten op de verdiepingen verwijderd. Reizigers kunnen dan vanuit de hal de treinen weer zien. Ook de winkels met hun reclame verdwijnen uit de stationshallen. Ze worden in de voetgangerspassages ondergebracht. De centrale entree van het gebouw wordt in monumentale stijl gerestaureerd.

Gerestaureerde Cuypershal - licht en ruim

Het masterplan voor de herinrichting van het Centraal Station en het stationseiland is van Benthem Crouwel Architects en Mercx + Girod architecten. De restauratie is in samenwerking met Tak architecten. NS en ProRail investeren 230 miljoen in de vernieuwing, de gemeente en de regio leggen daar nog 60 miljoen bovenop. Dankzij de vernieuwing worden de gevolgen van de curieuze beslissing van een eeuw geleden om het Centraal Station in het Havenfront te bouwen, en daarmee Amsterdam van het IJ af te sluiten, een beetje verzacht. Ondertussen dreigt elders bij het IJ een nieuwe historische vergissing. Binnenkort meer daarover. 

En hier hoort u het ook nog eens van een ander (oktober 2010): Werk in uitvoering.

Meer over de vernieuwing: Stationseiland, Projectinformatie ProRail.

Filmimpressies Vernieuwing Centraal Station Amsterdam.
- Trailer nieuwe situatie Stationseiland
- Project Stationseiland 1
- Project Stationseiland 2 (uitvoering)