Vernieuwing Nieuw West

Brede School, Liesbeth van der PolNieuw-West. Een mooie tuinstad met veel groen. Pronkstuk van het CIAM-modernisme. Maar ingehaald door veranderde wooneisen en de komst van nieuwe bevolkingsgroepen. En dus rijp voor een stevige upgrade, die het ontwerp uit 1934 en de hedendaagse omstandigheden bijeen brengt. Het wordt een grootschalige operatie. Eenderde van de woningen wordt gesloopt en vervangen door gevarieerde nieuwbouw, soms met bijzondere vormgeving om de buurten hun markante herkenningspunten en identiteit te geven. Een ander deel wordt gerenoveerd. Daarbovenop komen 9.000 tot 15.000 nieuwe woningen, voor een deel in het openbare groen. Als dat allemaal lukt groeit het totale aantal woningen uiteindelijk tot minimaal 67.500. De vernieuwing is al een heel eind onderweg en er is dus al veel te zien.

Wat was eigenlijk het probleem met de Westelijke Tuinsteden? Nieuw-West is een na de oorlog gerealiseerde uitbreidingswijk die uit de pas is komen te lopen met de ontwikkelingen nadien. Tweederde van de woningen meet minder dan 60 m2. De huidige huurders willen variatie, identiteit in de bebouwing, kwaliteitsuitstraling, ruimere woningen met een hedendaags ontwerp van binnen en buiten, en daarboven een boeiende woonomgeving met veelsoortige bedrijvigheid, horeca en terrasjes, winkels en andere bedrijfjes. En daarin blonk Van Eesterens ontwerp met zijn strak geplande scheiding van wonen, winkelen en werken nu net niet uit. Daarnaast zijn in de uitvoering na de oorlog de nodige onderdelen van zijn plan gesneuveld en was de architectuur niet altijd aansprekend.
 

Stadsvilla's bij Hoekenesgracht in OsdorpMiddeninkomens trekken weg
De bevolkingssamenstelling is een ander heikel punt. Voor de huidige upgrade bedraagt het aantal sociale huurwoningen in Nieuw-West liefst 73 procent van het totale woningaanbod. Gevolg: een eenzijdige bevolking met veel lage inkomens. Toen de salarissen in Nederland  begonnen te stijgen, trokken inwoners die het zich konden permitteren weg naar andere buurten en steden rond Amsterdam die een huis met een tuin in de aanbieding hadden. Bewoners met lagere inkomens, onder wie veel ouderen, maar toch óók degenen die zich in Nieuw-West prima thuis voelen, blijven.

In de vrijgekomen woningen kwamen veelal migranten die net hun eigen inkomenssprong gemaakt hadden, maar in Nederland onderaan begonnen en in aanmerking kwamen voor woningen in de sociale huur. Het straatbeeld wordt voor de oorspronkelijke 'witte' bewoners minder vertrouwd, de vanzelfsprekendheid verdwijnt uit de buurt. Bij economische tegenwind is het aantal werklozen vooral onder de nieuwkomers hoog. Rond 2000 verscherpen de culturele tegenstellingen, aangewakkerd door politieke partijen die zich rond die tegenstellingen profileren. De beeldvorming keert zich tegen Nieuw-West. En inmiddels komt er ook een 'zwarte' uitstroom van sociale stijgers onder de nieuwe bewoners op gang. Tijd voor de gevestigde partijen om in actie te komen. 
 
Parkstad
En zo komt in 2001 het Ontwikkelingsplan Richting ParkStad 2015 gereed, en in 2006 een bijgestuurde versie ervan. Daarin worden plannen geformuleerd rond de vernieuwing van Nieuw-West. Het accent ligt op het aan boord houden van de middeninkomens en de sociale stijgers, en het liefst natuurlijk ook het aantrekken van nieuwe bewoners van elders. Daarvoor zijn woningen met de gewenste kwaliteit nodig en moet de buurten aantrekkelijk gemaakt worden met moderne voorzieningen, gezellige terrasjes, gevarieerder en ook meer upmarket winkelaanbod, als het even kan een bioskoop, enzovoort. Zo krijg je een betere bevolkingsmix.
 
Naast het architectuur- en ruimtelijke programma is vooral in de versie van 2006 meer aandacht voor de sociale samenhang in de buurten en versterking van de locale economie, en milieu en duurzaamheid worden nu prominent genoemd. Er wordt niet alleen in steen vernieuwd. Ondernemers en startende bedrijven worden gekoesterd in het programmathema sociaal-economisch meedoen. Voor alle gewone bewoners, ongeacht etniciteit, is er het thema individueel vooruitkomen. En het nieuwe ontmoeten mikt op de dynamische en diverse cultuur in het stadsdeel waar jan en alleman de weg omhoog zoekt en bezig is met een inhaalslag. Er ontstaat een nieuwe middenklasse die het juist leuk vindt, zo'n snel jeugdig stadsdeel waar alles in beweging is en met een veelkleurige sfeer. En die daarom bewust kiest voor Nieuw-West. Meer hierover op de website Koers Nieuw-West. Hoe zal het stadsdeel er in 2015 uitzien?