Zuidas
De Zuidas, het gebied langs de ringweg A10 tussen de S108 en de S109, is nu nog een woud van kantoorkolossen. Het World Trade Center zit er, de ING en de ABN AMRO hebben er hun hoofdkantoor, evenals Akzo Nobel en de Nederlandse vestiging van Google, internationale advocatenbureaus en veel andere topbedrijven. De Zuidas is het zakendistrict van Amsterdam en het ziet er niet heel anders uit dan de zakenwijken die je overal in Europa ziet. Nog niet.
Want Amsterdam en het Rijk hebben hun plannen voor de Zuidas in 2007 drastisch aangepast. De Zuidas moet veranderen in een gezellig stukje Amsterdam. Een echte Europese toplocatie met alles erop en eraan. Concurrent van Barcelona's Diagonal, Canary Wharf in Londen en het Parijse la Défence Hoe maak je van zo’n ‘hoofdkantorenland’ vol imposante gebouwen – met 2,7 miljoen vierkante meter (270 hectare) groter dan het Parijse zakencentrum La Défence – een aantrekkelijke, ‘echt Amsterdamse’ wijk? Een lastige klus wordt het zeker. Dat merk je als je uit het prachtige, harmonieus gecomponeerde Zuid van Berlage de oversteek maakt naar het naastgelegen spektakel van het Zuidas-gebied. Dan praat je niet over een stedenbouwkundige piekervaring.
Die Europese toplocatie is het politieke mantra dat het allemaal mogelijk moet maken. Daarvoor wordt veel uit de kast gehaald. De ‘nieuwe’ Zuidas krijgt niet alleen kantoren, maar ook woningen en voorzieningen, elk voor eenderde. Boven de grond moet toparchitectuur met duurzame kwaliteit van de Zuidas een Europese toplocatie maken. Daartoe is de Belgische architect Bob van Reeth onlangs benoemd tot supervisor van het gebied. Landschapsarchitect Paul van Beek helpt bij het ontwerpen. Van Reeth streeft ernaar in het gebied een aantal ‘iconen’ van Amsterdam te krijgen. Om de ontwikkelaars te kunnen sturen vroeg Van Reeth om een ‘gereedschapkist’ en die krijgt hij: een beeldkwaliteitplan voor de architectuur en een duurzaamheidsplan.
Wie de internationale top wil binnenhalen, moet internationale kwaliteit bieden, is het devies. Kunst krijgt er een prominente plaats en er zou een museum moeten komen - voor het zover is is er een Virtueel Museum. En de Zuidas wordt natuurlijk duurzaam. Als de auto minder belangrijk wordt – after all, wie gaat in New York of Londen nog met de auto naar zijn werk? – kunnen we toe met minder parkeerplaatsen. De vrijgekomen ruimte in de parkings kan bijvoorbeeld worden omgezet in winkelcentra.
Connectivity is het buzzword. Er komen betere verbindingen met de stad en de omgeving. Tramlijn 5 wordt wellicht doorgetrokken en de snelweg (A10 Zuid) die nu nog dwars door het gebied raast, gaat in een tunnel onder de grond, het Zuidas Dok. Minder fijnstof en geluidshinder dus, en heel eigentijds: de auto weg uit de publieke ruimte. Bovengronds wordt de Zuidas autoluw. Ook trein en metro verdwijnen op termijn waarschijnlijk in het Zuidas Dok. Ook de energieleidingen lopen in tunnels onder de grond, zodat bij onderhoud de straat niet opgebroken wordt.
Het Zuidas Dok loopt ongeveer van de afritten S108 tot de S109. Aan de buitenzijde zouden de A10 tunnels in twee lagen komen: de onderste voor het autoverkeer dat de Zuidas passeert richting de A2 naar Utrecht, de bovenste voor het A10-verkeer. In het midden van het Dok komen de metro- en treinsporen en een station met vijf perrons (3 voor de NS, 2 voor de metro). Inmiddels is dit plan vervangen door een goedkopere variant, waarin alle tunnels gewoon naast elkaar liggen.
Station Amsterdam-Zuid is in de plannen meegenomen. Het station mag nu dan niet veel meer zijn dan een overdekt perron, in de planning wordt het in 2030 met 230.000 reizigers per dag – evenveel als het Centraal Station nu – het op een na grootste station van Amsterdam. Grand Central Station in New York is het grote voorbeeld. Het bevindt zich grotendeels onder de grond, maar strekt zich bovengronds uit in een gebouw met fraaie architectuur. Al in 2014 is er grote sprong in de aantallen reizigers. De Noord/Zuidlijn is dan klaar evenals de Hanzelijn tussen het noorden en Schiphol.
Ook de ‘doorbloeding’ van de Zuidas zelf verandert. Het principe van concentratie van het verkeer via enkele hoofdaders is losgelaten. In plaats daarvan komen echte stadsstraten, niet bedoeld om met je auto doorheen te razen, maar om er ook uit te stappen. Je moet je auto weer ‘voor de deur’ kunnen parkeren of vlakbij in een parking onder de grond. Buiten zie je winkels, pleinen, terrasjes en andere voorzieningen. Natuurlijk is er dan ook een netwerk van fietsroutes, zodat het een fijnmazig geheel wordt.
Een Europese toplocatie, dat gaat wel lukken. Veertig procent van de bedrijven is nu Nederlands, de rest komt uit het buitenland. Voorzieningen volgen vanzelf, diverse international schools krijgen een vestiging aan de Zuidas. Joop van den Ende bouwt er nu al zijn nieuwe theater. Of het lukt de Zuidas te 'veramsterdammen' , of het echt Amsterdams wordt, kunt u zelf eens bekijken. Het gebied is zeker de moeite van een bezoek waard. Zie ook de projectsite van de Zuidas.